Trong y học cổ truyền, trà dược đều khá đơn giản, dễ kiếm, dễ chế và dễ dùng.
Có thể sử dụng làm nước uống hàng ngày trong một số trường hợp và suy giảm tế bào máu nói riêng. Ngoài tính hiệu quả ở các mức độ khác nhau, trà dược đủ chuẩn đều rất ít tác dụng không mong muốn nên có thể dùng kiên trì và lâu dài.
Tế bào máu gồm có hồng cầu (tế bào máu đỏ), bạch cầu (tế bào máu trắng) và tiểu cầu. Suy giảm tế bào máu có thể là giảm đơn dòng (một loại tế bào) hoặc giảm đa dòng (2 hoặc cả 3 loại tế bào) do nhiều nguyên nhân gây nên như suy tủy, thiếu máu, nhiễm trùng, nhiễm độc, tác dụng không mong muốn của thuốc, bệnh lý tiểu cầu (thường gây các dạng xuất huyết), tác dụng phụ của hóa trị liệu và xạ trị liệu trong điều trị các bệnh lý ác tính… Dưới đây là một số loại trà dược mà thành phần của nó có công dụng tư bổ can thận, ích huyết, dưỡng tinh phòng và điều trị suy giảm tế bào máu để bạn đọc tham khảo.
Thành phần: nữ trinh tử, kỷ tử, thái tử sâm mỗi vị 10g, kê huyết đằng 15g
Công dụng: tư bổ can thận, ích huyết.
Cách dùng: các vị đem sấy khô, tán vụn, trộn đều rồi đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi lần lấy 30g hãm với nước sôi trong bình kín, sau 15 phút thì dùng được, uống thay trà hàng ngày.
Trong phương, thái tử sâm bổ sinh tân, sinh huyết; kỷ tử tư bổ can thận, nhuận phế minh mục; kê huyết đằng hoạt huyết sinh huyết; nữ trinh tử tư bổ can thận, thanh nhiệt minh mục. Các vị thuốc đều được chứng minh có tác dụng nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống tạo huyết, tăng số lượng và chất lượng các tế bào máu, cải thiện sức miễn dịch của cơ thể. Trong đó, đặc biệt là thái tử sâm và nữ trinh tử có khả năng tăng tạo số lượng bạch cầu và tế bào lympho, phòng chống hữu hiệu tình trạng suy giảm lượng bạch cầu ở các bệnh nhân ung thư được trị liệu bằng hóa chất và tia xa. Kê huyết đằng khi dùng với liều cao có thể ngăn ngừa và hỗ trợ trị liệu tình trạng suy giảm số lượng tiểu cầu, rất thích hợp với bệnh lý thiếu máu do nhiều nguyên nhân khác nhau.
Cây và vị thuốc nữ trinh tử bổ can thận, ích huyết.
Thành phần: sinh hoàng kỳ, nữ trinh tử, linh chi, đương quy, đan sâm, đẳng sâm và sơn thù, mỗi vị 6g
Công dụng: ích khí, dưỡng huyết, phù chính, dùng cho các trường hợp suy giảm tế bào máu, đặc biệt là giảm bạch cầu do dùng hóa chất và tia xạ trị liệu ung thư.
Cách dùng: các vị thuốc có thể bội lượng theo tỷ lệ như trên, sấy khô, tán vụn, trộn đều rồi đựng trong lọ kín dùng dần, có thể đóng dưới dạng trà túi, mỗi túi 50g. Mỗi lần dùng 50g bột thuốc hoặc 1 túi đem hãm với nước sôi trong bình kín, uống thay trà trong ngày. Khi bị cảm sốt không dùng.
Trong phương, hoàng kỳ và đẳng sâm ích khí sinh huyết; đương quy và đan sâm hoạt huyết sinh huyết; sơn thù và nữ trinh tử dưỡng âm ích tinh; linh chi tư bổ cường tráng. Các vị phối hợp với nhau tạo nên công năng phù chính bồi bản (nâng cao chính khí và bồi bổ cơ thể). Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, tất cả các vị trong phương đều có tác dụng cải thiện công năng tạo máu của tủy xương, nâng cao khả năng miễn dịch của cơ thể. Trong đó đặc biệt là hoàng kỳ có tác dụng làm tăng chất lượng và số lượng hồng cầu trưởng thành và hồng cầu lưới, nâng cao lượng bạch cầu trên mô hình động vật thí nghiệm làm giảm số lượng bằng cầu bằng phương pháp chiếu xạ. Nữ trinh tử cũng được chứng minh có khả năng tăng số lượng bạch cầu trên bệnh nhân ung thư trị liệu hóa chất.
Thành phần: hoàng kỳ 300g, kê huyết đằng 300g, phá cố chỉ, thỏ ty tử, đương quy và kỷ tử mỗi vị 200g, trần bì 150g
Công dụng: ích khí bổ huyết, dưỡng tinh.
Cách dùng: các vị đem sấy khô, tán vụn, trộn đều rồi đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi lần lấy 30g hãm với nước sôi trong bình kín, uống thay trà hàng ngày.
Trong phương, hoàng kỳ bổ khí sinh huyết; đương quy và kỷ tử bổ huyết sinh huyết; kê huyết đằng hoạt huyết sinh huyết, bồi bổ can thận, gân xương; phá cố chỉ và thỏ ty tử bổ thận dưỡng tinh mà sinh huyết. Ngoài các vị thuốc thường dùng để làm tăng số lượng và chất lượng tế bào máu như hoàng kỳ, đương quy và kỷ tử, kê huyết đằng là một vị thuốc Nam nhưng cũng đã được các tác giả Trung Quốc chứng minh có tác dụng cải thiện năng lực hoạt động của hệ thống tạo máu, làm tăng số lượng hồng cầu và lượng huyết sắc tố trong trường hợp thiếu máu do các nguyên nhân khác nhau, đồng thời vị thuốc này còn có khả năng nâng lượng tiểu cầu ở những bệnh nhân mắc chứng xuất huyết do giảm tiểu cầu. Phá cố chỉ và thỏ ty tử cũng được chứng minh có tác dụng làm tăng số lượng bạch cầu.
ThS. Hoàng Khánh Toàn
