Để tránh tái phát cơn hen hoặc có lên cơn hen nhưng nhẹ, y học cổ truyền chữa về gốc của bệnh là hồi phục công năng các tạng phế, tỳ, thận.
1. Bài thuốc bổ phế
Dùng cho người hen phế quản lâu ngày kèm thêm giãn phế nang, giảm chức năng hô hấp, thời kỳ đầu của tâm phế mạn.
Triệu chứng:Sợ lạnh, tự ra mồ hôi, ho thở ngắn gấp, đờm nhiều loãng, tiếng nói nhỏ yếu, ngại nói, sắc mặt nhợt, mỏi mệt, dễ cảm lạnh tái phát cơn hen, ngạt mũi chảy nước mũi, lưỡi đạm rêu mỏng trắng, mạch nhu hoãn vô lực. Hội chứng bệnh trên thuộc phế khí hư.
Nếu phế âm hư: ho, thở gấp ít đờm hoặc không có đờm, miệng khô họng ráo, hâm hấp sốt về buổi chiều, chất lưỡi đỏ ít rễu hoặc không có rêu, mạch nhỏ, nhanh.
Phương pháp chữa: Bổ phế cố biểu, ích khí định suyễn.
Bài thuốc:
Bài 1 –Ngọc bình phong tán gia giảm: Hoàng kỳ 12g, phòng phong 3g, tô tử 12g, bạch truật 12g. Sắc uống.
Bài 2 – Quế chi gia Hoàng kỳ thang: Quế chi 8g bạch thược 8g đại táo 12g hoàng kỳ 12g, gừng 12g. Sắc uống.
Nếu phế khí hư thêm đảng sâm 16g, ngũ vị tử 12g.
Bài 3- Nếu phế âm hư dùng bài Sinh mạch tán gia giảm: đảng sâm 16g mạch môn 12g, sa sâm 12g, ngũ vị tử 6g, ngọc trúc 8g, bối mẫu 12g. Sắc uống.
Châm cứu: Phế khí hư: cứu các huyệt phế du, ca hoang, chiên trung, thận du, tỳ du, quan nguyên. Phế âm hư: Châm bổ các huyệt trên.
2. Bài thuốc bổ tỳ chữa hen phế quản
Triệu chứng: Ho đờm nhiều, sắc mặt vàng, mệt mỏi vô lực, ăn kém, bụng đầy trướng đại tiện loãng, ăn chất béo dễ tiêu chảy, phù thũng. Lưỡi đạm rêu trắng nhuận, mạch hoãn, tế, vô lực.
Phương pháp chữa: Kiện tỳ ích khí hay ôn trung kiện tỳ.
Bài thuốc:
Bài 1: Bạch truật 12g, đảng sâm 16g, ý dĩ 16g, hoài sơn 16g xuyên tiêu 6g, trần bì 8g, bán hạ chế 8g. Sắc uống.
Bài 2 – Lục quân tử thang (kiện tỳ ích khí): Bạch truật 12g đảng sâm 6g, phục linh 12g cam thảo 6g, trần bì 8g bán hạ chế 8g. Sắc uống.
Bài 3- Phụ quế lý trung thang (ôn trung kiện tỳ):Đảng sâm 12g, can khương 8g bạch truật 12g cam thảo 6g, phụ tử chế 12g, nhục quế 4g. Sắc uống.
Châm cứu: Cứu các huyệt Tỳ du, vị du, phế du, quan nguyên, thận du, túc tam lý.
3. Bài thuốc bổ thận điều trị hen phế quản
Do thận dương hư hay thận âm hư không nạp khí.
Triệu chứng:
–Thận dương hư: Hơi thở gấp, lao động càng tăng. Hồi hộp, ho đờm có bọt, mỏi lưng gối yếu. Sợ lạnh, sắc mặt trắng bệch, nước tiểu trong dài, tiểu tiện nhiều lần, lưỡi đạm rêu trắng nhuận. Mạch trầm tế, vô lực.
–Thận âm hư: Thở ngắn gấp, hồi hộp, ho ra đờm có bọt, mỏi lưng, gối yếu, hoa mắt chóng mặt, ù tai, miệng khô, họng khô; lòng bàn tay, bàn chân nóng, nước tiểu vàng, đại tiện táo, lưỡi đỏ khô, rêu ít hoặc không có rêu, mạch tế, sác.
Phương pháp chữa: Ôn thận nạp khí nếu thận dương hư; tư âm bổ thận nếu thận âm hư.
Bài thuốc:
Bài 1- Thận khí hoàn hay Bát vị quế phụ chữa thận dương hư: Thục địa 12g, sơn thù 8g, phục linh 8g, đan bì 6g, nhục quế 4g, hoài sơn 12g, trạch tả 6g, hắc phụ tử 12g. Sắc uống một ngày một thang.
Bài 2- Hữu quy ẩm chữa thận dương hư:Thục địa 12g, sơn thù 8g, phục linh 8g, cam thảo 6g, phụ tử chế 12g, kỷ tử 12g, nhục quế 6g. Sắc uống ngày một thang.
Bài 3- Lục vị hoàn chữa thận âm hư: Thục địa 12g, sơn thù 8g, phục linh 8g, trạch tử 8g, hoài sơn 12g đan bì 8g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
Có thể thêm ngũ vị tử 8g, mạch môn 8g gọi là bài bát tiên thang, cách dùng như trên.
Bài 4 –Tả quy ẩm chữa thận âm hư: Thục địa 16g sơn thù 8g, hoài sơn 8g kỷ tử 8g, phục linh 8g cam thảo 4g. Sắc uống.
Châm cứu:
– Thận dương hư châm huyệt: Cứu quan nguyên, khí hải, thận du, mệnh môn, phế du, chiên trung.
– Thận âm hư châm huyệt: Châm bổ các huyệt trên thêm huyệt tam âm giao, thái khê.
4. Phòng ngừa cơn hen tái phát
– Luyện tập thường xuyên nhằm dễ dàng thích nghi được với sự thay đổi thời tiết. Đặc biệt là trời lạnh, ẩm, gió nhiều tác động vào cơ thể là yếu tố tác động làm cơn hen dễ tái phát.
– Về dinh dưỡng: Chú ý cơ thể phản ứng với loại thức ăn gì (thịt gà, trứng, nhộng, cua, ốc, tôm, dưa cà…). Cơn hen có thể xuất hiện do ăn uống, ngửi hoặc hít phải một số mùi vị nào đó.
– Về yếu tố tâm lý, lo lắng, buồn phiền, tức giận, sợ hãi… đều là yếu tố bất lợi cho người bệnh hen. Sống an nhiên, thoải mái, lạc quan để cơn hen không hoặc ít có cơ hội xuất hiện.
– Cơn hen có thể xuất hiện do gắng sức, mệt mỏi; phòng ngừa cơn hen tái phát cần thực hiện chế độ lao động, sinh hoạt phù hợp. Giữ gìn sức khỏe, tăng cường sức đề kháng là yếu tố rất quan trọng, cơ thể khỏe thì cơn hen lui.
(Theo BS Vũ Quốc Trung suckhoedoisong.vn)
